Dit artikel kan affiliate linkjes bevatten. Dit betekent dat wij een kleine bijdrage kunnen ontvangen voor boeken die je koopt via de links die we delen in dit artikel, zonder dat dit van invloed is op jou als lezer.
Alleen op de wereld is een boek van Hector Malot, voor het eerst uitgegeven in 1878 in het Frans met als titel Sans Famille (zonder familie). Het boek vertelt het verhaal van Rémi die erachter komt dat zijn moeder Barberin niet zijn echte moeder is. Barberins echtgenoot komt thuis nadat hij jarenlang in Parijs heeft gezeten en verkoopt Rémi aan een rondreizende artiest genaamd Vitalis. Vanaf dat moment struint hij door Frankrijk en doet hij zo een aantal mooie plaatsen aan.
Waar speelt alleen op de wereld zich af? Dat lichten we in dit artikel uit door de voetsporen van Rémi te volgen. Maar ook kijken we naar het ontstaan van het boek en de nieuwe Nederlandse vertaling van Tiny Fisscher en Charlotte Dematons.
Het ontstaan van het boek Alleen op de Wereld
Pierre-Jules Hetzel was een grote uitgever in Frankrijk in de 19e eeuw. Hij bracht onder andere een opvoedkundig tijdschrift voor kinderen uit en hij vroeg aan Hector Malot of hij een verhaal wilde schrijven voor dat tijdschrift met als titel: Kinderen op reis door Frankrijk. Het doel van het verhaal was de Franse kinderen te onderwijzen in de topografie van hun land door middel van een interessant verhaal. Het verhaal zou in afleveringen in het tijdschrift verschijnen. Het was dus van oorsprong bedoeld als een topografisch reisverhaal.
Het verhaal is uiteindelijk nooit in deze vorm gepubliceerd. Hetzel wilde een verhaal met brave kinderen in de hoofdrol, maar Hector Malot was juist dol op spannende kinderboeken, zoals Robinson Crusoe en dat was ook wat hij wilde schrijven. Hij schreef het verhaal uiteindelijk vooral voor zijn dochtertje in de hoop dat zij ervan kon genieten. Telkens als hij een hoofdstuk af had, las hij het aan haar voor. Toen het boek eenmaal verscheen, droeg hij het aan haar op.
Hector Malot rondde het verhaal af in 1877 en het verscheen uiteindelijk als feuilleton in een grote krant. Het jaar erna werd het als boek uitgegeven met als titel Sans Famille en de vertalingen lieten niet lang op zich wachten. In 1880 verscheen de eerste Nederlandse vertaling al met als titel Alleen op de Wereld. In 2016 verscheen er een prachtige nieuwe Nederlandse vertaling door Tiny Fisscher met illustraties van Charlotte Dematons. Dematons heeft de reis van Rémi gevolgd om zo tot haar prachtige illustraties te komen. Hierover later meer.
De plaatsen in Alleen op de Wereld
Hector Malot hield van reizen en hij gebruikte situaties die hij tegenkwam op zijn avonturen in zijn boeken. Sociaal onrecht, kinderarbeid, de kloof tussen arm en rijk, het zijn allemaal elementen die zeker ook deel uitmaken van Alleen op de Wereld, in combinatie met een kleurrijk beschreven reis door Frankrijk.
De reis van Rémi in Alleen op de Wereld begint in het dorpje waar Rémi woont: Chavanon, in het midden van Frankrijk. Tegenwoordig bestaat de plaats niet meer, al is er wel een rivier in Frankrijk met dezelfde naam. Er zijn een paar gehuchten in Frankrijk met dezelfde naam, maar die zijn niet te vinden op de kaart.
Wanneer Rémi weg gaat uit Chavanon met Vitalis, het aapje Joli-Coeur en de honden Capi, Dolce en Zerbino, trekken ze Frankrijk door om op te treden om op deze manier geld te verdienen. De eerste stad die ze aandoen na Chavanon is Ussel, wat wordt beschreven als een donkere en naargeestige plek. Tegenwoordig is Ussel een klein maar mooi, ouderwets stadje.
"In de tijd die volgde, doorkruisten ze een groot stuk van Zuid-Frankrijk en trokken ze door streken met prachtige namen als Auvergne, Quercy, Cévennes en Languedoc. Hun manier van reizen was simpel: ze liepen gewoon hun neus achterna en als ze onderweg een niet al te armoedig dorp zagen liggen, bereidden ze zich voor op een triomfantelijke intocht." (Malot, 57)
De reis van Rémi vervolgt zich. Na de bergen van de Auvergne komen ze aan bij het kalksteengebied van de Quercy. Het wordt beschreven als een treurig en troosteloos landschap, waar bijna niets anders te zien was dan onbebouwd land en kreupelhout. Zelfs geen water! Wil je Quercy tegenwoordig vinden, zoek dan onder de naam Causses du Quercy, een natuurgebied met verschillende grotten. Hoewel Rémi absoluut niet genoot van deze plek, is het tegenwoordig een prachtig gebied dat ook op de Unesco Werelderfgoedlijst staat.
Hoe droog het gebied van Quercy ook is, Rémi heeft geluk want de volgende grote plaats die ze bereiken in Alleen op de Wereld is Bordeaux. Het lijkt Rémi alsof
Er een gordijn werd opengetrokken, en ze keken uit over een vruchtbare vallei waar wijngaarden zich over de heuvels uitstrekten." (Malot, 60)
Rémi is helemaal onder de indruk van de rivier de Garonne, maar ze blijven slechts een paar dagen in Bordeaux. Ze komen langs het dorp Langon op hun weg naar Les Landes, dat je tegenwoordig kunt vinden als simpelweg Landes. Bordeaux is nog steeds een grote, populaire stad waar de meeste mensen wel van gehoord hebben, maar dat geldt minder voor de andere steden. Langon is een kleine gemeente waar niet veel te zien is. Landes is een Frans departement aan de kust, aan de golf van Biskaje, uitkijkend op een prachtige azuurblauwe zee.
Alleen op de Wereld gaat na Landes door naar Pau, een grote stad in het zuiden van Frankrijk. Daarna reizen Rémi en Vitalis naar Toulouse. Pau is wat minder bekend maar Toulouse is een bekende en populaire stad die de moeite waard is om te bezoeken.
Het verhaal vervolgt zich naar de oevers van het Canal du Midi, een kanaal schuin onder Toulouse dat leidt naar de Balearische Zee waar Rémi Mevrouw Milligan en haar zoon Arthur leert kennen. Hij mag een tijdje op hun boot De Zwaan blijven terwijl ze over rivieren en kanalen door Frankrijk varen:
"De bootreis was wonderbaarlijk mooi! Elke dag andere landschappen, elke dag het mooiste natuurschoon, de fijnste vergezichten en de heerlijkste geuren. Ze waren van Villefranche de Lauragais naar Avignonet gevaren, daarna naar de middeleeuwse stad Carcassonne en uiteindelijk aangekomen in Béziers." (Malot, 91)
Rémi wil dolgraag bij Mevrouw Milligan en Arthur blijven, maar de vraag is of dat kan. Ze ontmoeten Vitalis weer in Sète. Dit is een kleine havengemeente. Vanuit deze stad gaat Alleen op de Wereld weer verder met de reis van Rémi en Vitalis. Rémi weet dat De Zwaan zal varen op de Rhône en hij houdt de oevers goed in de gaten. Ze komen weer langs een aantal mooie steden, zoals Arles, Avignon, Montélimar, Valence, Vienne op hun weg naar Troyes, maar ze moeten schuilen in een hutje tegen de sneeuw, waarna ze in Champagne aankomen.
Na Champagne komen Vitalis en Rémi dan eindelijk aan in Parijs. Remi beschrijft Parijs vanaf een afstandje als "een wirwar van daken, kerktorens en schoostenen die gehuld waren in rook en nevel." (Malot, 126) Het eerste deel van Alleen op de wereld eindigt bij de steengroeve van Gentilly.
In dit artikel hebben we het eerste deel van de reis van Rémi gevolgd in Alleen op de Wereld. Meer lezen, lees dan ook deel twee van Rémi's reis!