IJsland heeft een rijke literaire geschiedenis die teruggaat tot de middeleeuwen. Hoewel je niet meteen aan boeken denkt, als je denkt aan IJsland, komen de IJslandse verhalen je ongetwijfeld bekend voor. Iedereen heeft wel gehoord van Thor en Loki en vikingverhalen, maar velen weten niet dat deze verhalen eigenlijk uit IJsland komen. Eerder deelden we al een artikel over de beste boeken om te lezen als je naar IJsland gaat, maar vandaag willen we focussen op de twee belangrijkste onderdelen van de IJslandse literatuur, en dat zijn de Edda en de IJslandse Saga's.
De IJslandse saga's
De IJslandse saga's, ook wel Íslendingasögur genoemd, zijn epische prozaverhalen uit de 13e eeuw. De vikingen ontdekten IJsland in de 9e eeuw voor Christus. Vanuit Scandinavië voeren ze naar dit nog onbekende land om het te koloniseren en zich hier eventueel te settelen. Deze vestigingsverhalen en de verhalen over de kolonisatie van IJsland zijn in de 13e eeuw opgeschreven als de IJslandse saga's. Het zijn historische, literaire verhalen over familiegeschiedenissen en heldendaden en geven ons meer informatie over hoe de Vikingen leefden. Voordat ze opgeschreven werden, waren ze onderdeel van een rijke, orale verteltraditie.
De saga's zijn onder te verdelen in verschillende categorieën, namelijk de Saga's van de IJslanders (Íslendingasaga), de saga's van de oudheid (fornaldarsaga) en de saga's met ridderverhalen (riddararsaga). Bij ridderverhalen zou je wellicht eerder denken aan Franse (orale) literatuur, maar de verhalen over koning Arthur werden ook hier verteld - zei het in iets aangepaste vorm. Opvallend is vooral dat het IJslandse publiek veel minder geïnteresseerd leek in de hoofsheid en emoties uit de verhalen. Als we de overgebleven IJslandse ridderverhalen mogen geloven, was het vooral de actie waarover men graag de aandacht op vestigde.
De saga's zijn dus erg interessant om te lezen als je meer wil weten over de geschiedenis van IJsland en als je geïnteresseerd bent in hoe de vikingen leefden. Het zijn erg spannende verhalen.
De Edda - Noordse mythologie
Naast verhalen over het onstaan van IJsland vertelden de Vikingen elkaar ook mythologische verhalen en heldendichten. Verhalen over Thor, Loki, Odin en Freya zijn bij velen wel bekend. De verhalen worden vaak gecategoriseerd onder de noemer Noorse mythen, maar dat moet eigenlijk Noords zijn, omdat de verhalen niet alleen uit Noorwegen stammen. Sterker nog, ze zijn voor het eerst opgeschreven in IJsland, en wel in de Edda. In het Engels wordt zowel de Noorse mythologie als de Noordse mythologie beschreven als Norse Myths.
De Edda bestaat uit twee delen: de Proza Edda en de Poëtische Edda. De Poëtische Edda, die ook wel de Elder Edda wordt genoemd, is een verzameling van bovengenoemde mythologische verhalen en heldendichten. Ze zijn samengesteld uit verhalen die overgeleverd zijn vanuit de orale verteltraditie. Het zijn verhalen over de schepping van de wereld en avonturen van helden, reuzen en goden.
De Proza Edda is nieuwer, het is in de dertiende eeuw opgeschreven door Snorri Sturluson, en hoewel dit boek ook verhalen over goden en helden heeft, is het meer een handboek over poëzie en de Noordse mythologie.
De verhalen die we kennen over Noordse goden en helden, zoals Thor en Loki, stammen dus af van deze IJslandse literatuur. De verhalen zijn van onschatbare waarden, omdat het de oudste en een van de belangrijkste bronnen is geweest over vikingmythologie. Nog steeds zijn de verhalen populair en worden ze steeds maar opnieuw verteld en geadapteerd voor verschillende media.
Zowel de Edda als de Saga's vertellen je dus spannende verhalen, die een belangrijk cultureel erfgoed zijn van IJsland. Tegelijkertijd zijn het grote inspiratiebronnen voor schrijvers van over de hele wereld en spelen ze een belangrijke rol in de populaire cultuur.